Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC – Central Bank Digital Currency) finansal derinleşmeyle alakalı doktora tezimi yazmaya başladığımda yakından tanıdığım bir kavram. Bu kadar önemli bir konunun dünyadaki önemli temsilcileriyle İstanbul’da konuşulması ise büyük bir ayrıcalık. Dolayısıyla 12-14 Eylül tarihlerindeki konferansı, yoğun iş gündemine ve İstanbul’un diğer ucunda olmasına rağmen kaçıramazdım. Ne yazık ki, uzun yıllar kripto paraların çabuk sönen ateşinde kaybolan CBDC’yi akademisyenler ve merkez bankası profesyonelleriyle, sektör dedikodularından uzak bir şekilde konuşmak harika.

CBDC çalışmalarını yakından takip ettiğim birkaç ülke var ve aralarında ECB (European Central Bank) yok 😊 İlki konferansta da temsil edilen Bahama Adaları. Hızlı ancak kırılgan balık tanımının önemli bir örneği Bahama Merkez Bankası. Kırılgan ekonomilerini görece az nüfusları ve kolay uygulama imkânı nedeniyle oldukça kısa bir sürede Sand Dollar’ı piyasaya sürdüler. Sand Dolar aslında bölgede yetişen bir mercan çeşidi. Bahama düzenleyici kurumunun bu adı seçmesi dolayısıyla tesadüf değil.  Hem marka özellikleri hem logosu hem de ülke ekonomisine katkısı ile Sand Dollar tam bir ‘en iyi uygulama’ örneği.  Yaklaşık üç yıldır dijital cüzdan uygulamalarında çalışan biri olarak aslında özel sektör finansal kuruluşlarının gerçekleştirmesi gereken finansal cüzdan uygulamasının bu örnekte bizzat devlet eliyle hayata geçirildiğini ve yaygınlaştırıldığını görüyoruz. 2019 yılında henüz 48 bin dijital Sand Dollar dolaşımdayken bu değer Ağustos 2023’te 1,07 milyon Bahama dolarına fırlamış durumda. Bahama’da şu anda 113 bin bireysel dijital cüzdan kullanıcısı mevcut. Kurumsal cüzdanların sayısı ise, 2021’de beri üç katına çıkmakla birlikte, 1.687 tane. Bahama Merkez Bankası yetkilisi sevgili Shagueno, planladıkları yeni cüzdan teknolojisinin de bazı detaylarını da paylaştı ki neredeyse bir senedir gece gündüz düşündüğüm f ve g bentlerinin (ödeme şirketi profesyonelleri bilir, Merkez Bankamızın yayınladığı ödeme sistemleri kanununda açık bankacılık işlemlerinin kapısını açan bentler) sadece finansal piyasalardaki değil, para politikalarındaki önemi hakkında da kafamda ciddi soru işaretleri oluşturdu.

Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC – Central Bank Digital Currency) finansal derinleşmeyle alakalı doktora tezimi yazmaya başladığımda yakından tanıdığım bir kavram. Bu kadar önemli bir konunun dünyadaki önemli temsilcileriyle İstanbul’da konuşulması ise büyük bir ayrıcalık. Dolayısıyla 12-14 Eylül tarihlerindeki konferansı, yoğun iş gündemine ve İstanbul’un diğer ucunda olmasına rağmen kaçıramazdım. Ne yazık ki, uzun yıllar kripto paraların çabuk sönen ateşinde kaybolan CBDC’yi akademisyenler ve merkez bankası profesyonelleriyle, sektör dedikodularından uzak bir şekilde konuşmak harika.

CBDC çalışmalarını yakından takip ettiğim birkaç ülke var ve aralarında ECB (European Central Bank) yok 😊 İlki konferansta da temsil edilen Bahama Adaları. Hızlı ancak kırılgan balık tanımının önemli bir örneği Bahama Merkez Bankası. Kırılgan ekonomilerini görece az nüfusları ve kolay uygulama imkânı nedeniyle oldukça kısa bir sürede Sand Dollar’ı piyasaya sürdüler. Sand Dolar aslında bölgede yetişen bir mercan çeşidi. Bahama düzenleyici kurumunun bu adı seçmesi dolayısıyla tesadüf değil.  Hem marka özellikleri hem logosu hem de ülke ekonomisine katkısı ile Sand Dollar tam bir ‘en iyi uygulama’ örneği.  Yaklaşık üç yıldır dijital cüzdan uygulamalarında çalışan biri olarak aslında özel sektör finansal kuruluşlarının gerçekleştirmesi gereken finansal cüzdan uygulamasının bu örnekte bizzat devlet eliyle hayata geçirildiğini ve yaygınlaştırıldığını görüyoruz. 2019 yılında henüz 48 bin dijital Sand Dollar dolaşımdayken bu değer Ağustos 2023’te 1,07 milyon Bahama dolarına fırlamış durumda. Bahama’da şu anda 113 bin bireysel dijital cüzdan kullanıcısı mevcut. Kurumsal cüzdanların sayısı ise, 2021’de beri üç katına çıkmakla birlikte, 1.687 tane. Bahama Merkez Bankası yetkilisi sevgili Shagueno, planladıkları yeni cüzdan teknolojisinin de bazı detaylarını da paylaştı ki neredeyse bir senedir gece gündüz düşündüğüm f ve g bentlerinin (ödeme şirketi profesyonelleri bilir, Merkez Bankamızın yayınladığı ödeme sistemleri kanununda açık bankacılık işlemlerinin kapısını açan bentler) sadece finansal piyasalardaki değil, para politikalarındaki önemi hakkında da kafamda ciddi soru işaretleri oluşturdu.

Yakından takip ettiğim diğer bir ülke ise UK. Brexit sonrası kendilerine her ne kadar mesafeli olsam da yakın zamanda finansal piyasalarda yaptıkları inovatif hareketlerle referandum dönemindeki naifliklerini unutturmak istiyor gibiler. Özellikle dijital bankacılık alanındaki lisanslama çalışmalarını neredeyse adım adım takip ediyorum. Gidip şirketlerin kutlama partilerine katılabilirim, o derece! İngiltere’nin sunumunda dikkat çekilen ilk nokta CBDC ile mevcut durumda özel bankalarda olan dijital emisyonun devlet eliyle merkez bankalarına transfer edilmesi. Bu emisyon kavramına doktoradan beri takmış durumdayım. Ödeme sistemleriyle nasıl ilişkilendireceğim üzerine daha çok düşünmem gerekiyor. Yani CBDC formu zaten banka hesaplarımızdaki dijital para ile mevcuttu ancak sorumluluk, hesabımızın olduğu bankalardaydı. Şu anda karşımızda Merkez Bankası var. Temkinli olması, yavaş hareket etmesi ve inovasyona karşı göreli konservatif olması zorunlu olan merkez bankasında. Sizce inovasyonun hızını yakalayabilecek mi? Yoksa kaplumbağadan koşmasını ve gökyüzündeki kuşlarla yarışmasını mı bekliyoruz? İngiltere’nin sunumu daha çok bir makro iktisat, şahsen favorim, dersi gibiydi. Bilgi birikimimi İngiltere Merkez Bankası aracılığıyla yenilemek iyi geldi. Sevgili Shiv’i dinlerken sonradan okumak için de 3-4 makale indirdim. Shiv’in dikkat çektiği önemli bir konu da gizlilikti. Örneğin merkez bankaları harcamaların detaylarını, kimin harcadığını, nereye harcadığını, işlemler illegal olsa bile, görebilecek mi? CBDC’nin ana hedeflerinden biri de kara para aklamanın tarihe gömülmesi aslında. Dolayısıyla bu amaç için kullanılacak her harcamanın engellenmesi gerekiyor ki bu zaten kullanıcı gizliliğinin devre dışı bırakılması anlamına geliyor. Bunu tahmin edecek bir kullanıcının sistemde tutulması ancak alternatifin mümkün olmaması ile mümkün olabilir ki, yine bir yol ayrımı. Buradan iktisattaki en sevdiğim kurallardan birine geliyoruz: Kötü para iyi parayı kovar! (Gresham Kanunu) Ben şahsen bir birlikteliğin mümkün olabileceğini, en azından şimdilik düşünmüyorum.

Burada dikkatimi çeken bir benzerliği paylaşmak istiyorum. Aslında finansal piyasalarda inovasyonun ve seçeneklerin artması ile net ayrımlara gidiyoruz bence. Ya servis sağlayıcısısın (white-label) ya vitrindesin (brand owner); ya tamamen dijital para birimi kullanacaksın ya da kötü para iyi parayı kovacak ve senin CBDC’in sakat doğmuş olacak. Gri alanlar ne kadar azalıyor. Teknolojinin içerisinden geçtikçe daha çok gözlemliyorum. Oldukça enteresan.

Yakında takip ettiğim üçüncü ülke ise Norveç. Norveç’te 1993’te %85 olan nakit kullanımı 2023’te %3’e düşmüş durumda. İnanılmaz! İsrail ve İsveç ile yer aldıkları ‘Project Icebreaker’ı daha önce duymuştum. Ancak ayrıntıları sevgili Suela’dan dinlemek inanılmazdı. Suela harika bir sunum yaptı. Konuşması biter bitmez tanışmak ve ek sorular sormak için peşine düştüm 😊 Suela’nın dikkat çektiği diğer bir konu ise toplu ödemeler (mass payment) idi. Bu da oldukça önemli bir ayrıntı. Takip eden yazılarda CBDC projelerini nasıl çıkmaza soktuğundan bahsediyor olacağım. İkinci gün detaylarında buluşmak üzere!

#ZeynepStefan, #AIZA, #CBDC, #SandDollar, #ProjectIcebreaker, #GreshamLaw, #BadMoneyDrivesOutGood, #MassPayment

 1,950 total views,  2 views today

Money 20/20 birinci gününü oldukça hızlı bir şekilde bitirdik. Organizasyona Türkiye’den oldukça yoğun bir katılım var ve TÖDEB yönetimindeki Türkiye pavyonu oldukça gösterişli. Harika bir temsil, emeği geçenlerin ellerine sağlık.

Bildiğiniz gibi şu şirket gelmiş, şunla görüştük gibi detaylar vermiyorum yazılarımda, özellikle Money 20/20 gibi 2024 finansal trendlerini belirlemek için düzenlenmiş bir organizasyonda. Kim-nerde yazılarından Linkedin’de oldukça çok var, #Money2020 etiketiyle kolayca karşınıza çıkacaktır. Dolayısıyla benden biraz daha neden böyle (Chief Question Officer olarak), trend ve felsefi detayları duyacaksınız.

Öncelikle görüyoruz ki dijital varlıkların içerisinde kripto paranın 2024 yılında da pek izi olmayacak. Endlich! Merkez Bankalarının zorlukla kurdukları ve bütün yıpratıcı etkilerden korumaları gereken parasal iktidarlarına (ki hakimiyetini ilan etmek için para basan roma imparatorlarından günümüze halen para iktidar demektir) önemli ölçüde zarar veren ve benim iktisadi perspektifimde saadet zincirinden pek bir farklı olmayan (ki bu görüşümde ne mutlu bana ki Daron hocayla benzer düşünüyoruz) kripto para ve ilgili ödeme alternatifleriyle ilgili konferansta pek bir iz yok. Geçen sene birçok platformda kripto paralarla alakalı çözümler sunulmasına rağmen, SEC’in karşı atakları en azından Avrupa’da duyulmuşa benziyor. Bravissimo! Doğru karar! Bir sonraki adım bence asıl etkiyi yaratacak merkez bankası kontrolündeki dijital para birimiyle (CBDC) ilgili çalışmaların hızla ilerletilmesi. Money 20/20’de yer alan ülke standlarında, bizimki de dahil olmak üzere, bununla alakalı bir detay görmedim. Yazık olmuş. 2023 perspektifine almaları vizyoner bir adım olurdu. 2024’de adımlarını bütün organizasyonlarda hissettireceğinden şüphem yok.

Diğer vizyoner bir adım da aslında ülke standlarının şirketler bazında değil fonksiyonlar bazında hazırlanması olurdu. Türkiye dahil etkinlikte yer alan diğer ülkeler de; Fransa, Litvanya, Estonya vb.; genellikle ödeme şirketlerini öne çıkarmışlardı. Halbuki ödeme bu yolculuğun son adımı. Ürün geliştirme, yazılımcılar, güvenlik adımları, tutundurma ve pazarlama faaliyetlerine dair birçok süreçle alakalı bir performans daha yerinde olacaktır. Standa uğrayanlar ben iş planımı bu ülke kaynaklarıyla gerçekleştirebilirim düşüncesinde olmalılar benim perspektifimde.

Kripto para olmamasına rağmen etkinlikte ne öne çıktı derseniz platformlar ve ‘white-label’ servis sağlayıcıları derim. Bu konudaki öngörüm iki farklı iş planının mutlaka ayrılacağı ve birinde olanın diğerinde olmayacağı yönündeydi. Haklı çıktığıma mutluyum. Etkinlikte birçok iş planını değerlendirdim, ki bu sene önceki senelere göre daha yapısal davrandım, randevularımı önceden aldım, dinlemek istediğim konuşmaları ayarladım ve 10.00-16.00 arasında hiç yemek molası vermedim! Organizasyon alanında yaklaşık 24.000 adım atmışım ki (RAI’e ulaşmak için attığım adımlar dahil) benim için bir rekor! Ve şunu gördüm, ya portföyünüzü konuşturacaksınız ve vitrinde markanızla yer alacaksınız, geri plandaki operasyonlarınızdan vazgeçeceksiniz ya da geliştirdiğiniz harika teknolojiyi ve iş modellerini portföy sahiplerine kullandırarak geri plandaki, bence, süper güç olacaksınız. Hangisinin en iyi iş planı olduğunun cevabı bende var ancak Money 20/20’deki profesyonelleri biraz daha dinlemek istiyorum. Belki ikinci gününde fikrimi değiştirebilirim!

#Money2020, #ZeynepStefan, #AIZA

 1,348 total views,  2 views today

Geçtiğimiz haftalarda Maher Holding’in düzenlediği harika bir organizasyonla bütün çalışanlar bir aradaydık. Bu kadar geniş kapsamlı bir şirket içi organizasyona katılmayalı sanırım 10 sene olmuştu, dolayısıyla büyük bir zevkle bütün Cumartesi’mi aynı zamanda harika bir şirket içi öğrenme alanı yaratan bu organizasyonda geçirdim.

Gün boyunca harika sunumlar gerçekleştirildi. Kısa bir konuşma yapma olanağı da buldum kendi adıma. Ancak sıfır hazırlıkla çok odaklı bir konuşma yapabilme becerim henüz yeteri kadar gelişmemiş, anlamış oldum. Bunun yanında iki önemli stres kaynağı da vardı. Biri 2006 yılından beri iş hayatımdaki rol modellerimden biri olan Ahmet Yaşar’ın sahnede yanımda olmasıydı. Ellerim ve hatta bir ara ayaklarım bile titriyordu. Uzun zaman sonra Türkçe yaptığım bu konuşma da böylece kişisel tarihimde harika bir yer buldu kendine. İkinci stres kaynağı ise arka sıralarda oturan ancak sadece benim değil bütün çalışanlarının her hareketini yakından takip eden Holding CEO’muz Levent Uluçeçen önünde konuşmaktı. Levent Bey’i gıyabında uzun zamandır tanımama rağmen şahsen Maher Holding’e katıldığımda tanıştım. Ekibindekilerden çok çalışmalarını isterken kendisi de en az bu seviyede çalışan, beklentileri ve alışkanlıkları bu kadar paralel başka bir yönetici görmediğimi de buradan kendisine itiraf etmiş olayım. Kesinlikle kolay değil, ancak kişisel kariyerim için harika bir ‘challenge’.

Her ne kadar hazırlıksız bir şekilde sahneye davet edilmiş olsam da konuşmam ilgi çekiciydi, tabi benim penceremden 😊 Çünkü uzun zamandır üzerinde düşündüğüm ve projeler ürettiğim bir konuya değindim: Linklemek!

2012 yılında beri yazıyorum ve önceki yazılarımda da göreceğiniz ortak bir noktadan sürekli bahsederim. Hızlı bir değişim sürecindeyiz. Sadece sigorta sektöründe değil, iktisadi hayatın her alanında. Kalkınma hamlelerine bizden yüzyıllar önce başlayan ülkelerle ve piyasalarla yarışıyoruz ve dolayısıyla biraz geriden geliyoruz. Ancak içerisinde bulunduğumuz dönemin bize getirdiği harika bir avantaj da var. Farklı düşünerek atacağımız her adım bizi bu farkın anlamsız olduğu bir alana taşıyor. Sanki bu piyasalarla aynı derinliğe, aynı fon birikimine ve dolayısıyla benzer avantajlara sahipmişiz gibi. Tabi ki kolay değil bu avantajı yaratmak ve değere dönüştürmek. Birçok farklı yol mevcut. Ancak 2016 yılında başlayan mentorluk kariyerimde gördüğüm bir ortak noktası da mevcut: Linklemek.  

Çok farklı piyasalarda yatırımlarınız olabilir, ya da tek bir alanda faaliyetlerinizi derinleştirmiş olabilirsiniz ki 21. Yüzyıl için pek önerilmeyen bir stratejidir. Sizi farklılaştıracak olan bu alanları ne kadar bağlayabildiğiniz, birbirileri için çalışmasını nasıl sağlayabildiğinizdir. Bence sadece iktisadi hayatta değil kişisel hayatta da böyledir. İktisat eğitimi almış olabilirsiniz, sonra sigortacılığa gönül verirsiniz, sonrasında dijital bankacılık, sonrasında ödeme sistemleri… Sonra bir bakarsınız bu piyasaların hepsi aslında birbirleriyle ne kadar çok ‘konuşturulabilirse’ o kadar çok değer, dolayısıyla fon birikimi yaratacak. Sonra birden bu alanda ortaya çıkan ‘the next big risk’ gözünüze çarpar, ne de olsa profesyonel yaşantınız risk yönetimi üzerinde şekillenmiştir: Rekabet Hukuku. Aslında iktisadi faaliyetlerdeki ve herhangi bir alandaki birçok şeyin birlikte kullanılabildiğini görmüşsünüzdür ve bunun önündeki şimdilik tek engel rekabeti şekillendiren dinamiklerdir. Almanya’da iseniz Bundeskartellamt, İtalya’da iseniz Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato. (Yine en havalı isimler ancak en sığ faaliyetler İtalyanlardan, en düz isimler ancak en derin analizler Almanlardan. Hiç şaşırtmaz!)

Size bir ticari sır veriyor değilim, yaklaşık dokuz hafta önce Bilgi Üniversitesi Rekabet Hukuku ve Politikası Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde başladığım eğitimimin temel motivasyonunu anlatıyorum. Bu harika eğitim beş hafta ve on farklı oturum ile devam edecek. Harika sunumlar olmasına rağmen işin en cazip tarafı bu eğitimlerde ne öğrendiğim değil, burada öğrendiklerimi finansal piyasalara ne derecede ve derinlikte uygulayabildiğim, yani ‘linkleyebildiğim’ olacak. Maher Holding’i, Bundeskartellamt’ı, Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato’yu ve Bilgi Üniversitesi Rekabet Hukuku ve Politikası Uygulama ve Araştırma Merkezi’ni bir araya getirecek daha harika bir link sanırım şimdilik yok: Ben!

#ZeynepStefan, #Bundeskartellamt, #AutoritàGarantedellaConcorrenzaedelMercato,

#BilgiUniversitesiRekabetHukukuvePolitikasıUygulamaveArastirmaMerkezi, #Linking, #AIZA, #TheNextBigThing

 1,800 total views,  2 views today

Tirana FinTech Hive’a katılmak üzere Arnavutluk’un başkenti Tiran’daydım. İlk defa bulunduğum Arnavutluk’ta iki günde gözlemlediklerimin bana çok farklı kapılar açtı. On-line toplantılardan dolayı uzun zamandır fiziki iş gezisi gerçekleştiremiyordum ve pandemiden sonra yaptığım bütün gezilerde de çocuklarım da benimle birlikte olduğundan gezerken kitap okumaya fırsat bulamıyordum. Bu defa Tiran’da yalnızdım ve elimde değerli Ömer Aras’ın kitabı hem şehri gezdim hem okudum hem de uzun uzun düşümdüm.

Finansal Yapı vs Sosyal Yapı

Arnavutluk ilginç bir ülke ve ne yazık ki birçoğumuzun iyi özellikleri ile tanımadığı bir ülke. İnsan kaçakçılığı, çocuklara karşı işlenen suçlar, kara para aklama ve Avrupa’nın kıyısında bir ülkede beklemeyeceğiniz ne kadar düzensizlik varsa burada. Kafamda bu soru işaretleri ile Tiran’da Alami’den sevgili Sevcan Ekmen’in moderatörlüğünde finansal piyasalardaki dijital dönüşümü konuşmak bana oldukça ironik gelse de bir yerden başlanması gerektiğini her zaman söylerim.

Arnavutluk ve dönüşen (!) ekonomisi ile ilgili bulabileceğimiz birçok kantitatif değer var internette. Benim gözlemlerim ise daha çok sosyal yapısıyla ilgili oldu (yani sosyoloji doktorasına hazırım demek ki) İnanılmaz yoğunluktaki araç kiralama şirketleri, İstanbul’dan bile daha güvensiz bir trafik ve inanılmaz kötü bir altyapı, yollarda yoğun elektrikli scooterlar, elektrikli bisikletler (ki bence bu düzensizlikten bıkan vatandaşların kendi çapındaki çözümleri bunlar) ve dikkatsiz sürücüler. Şehrin dokusuyla, bir doku var mı emin değilim, şehir merkezinin tam ortasındaki alakasız gökdelenler, camiler, katedraller, bir mahalle İtalyan esintili, bir mahalle Sovyet, yan mahalle ise Romen. İstanbul’un otuz sene önceki kötü bir versiyonu gibi. Arnavutluk’ta en büyük olmamasına rağmen İtalyan Intesa San Paulo Bank’in neden şehirde bu kadar çok şubesi olduğunu da sordum. Cevap ise çok ilginçti. Komünizm döneminde televizyon kanalı dışarıdan sadece İtalyan kanallarını çekiyormuş. Dolayısıyla birçok Arnavut İngilizce bilmemesine rağmen İtalyanca biliyordu ve genel olarak İtalyanca konuşarak anlaştım. Şehirde İtalyanca tabelalara sahip birçok dişçi de var ki, İtalyanlar sanırım Hırvatistan’dan sonra Arnavutluk’u keşfetmişler ucuz diş sağlığı hizmetleri için.

Konferansta finansal piyasalarındaki dijital dönüşümü konuşmakla birlikte genel olarak ‘yırtmak’ için en kısa yolu arayan bir ülke izlenimi bıraktı bende ve alınacak çok uzun bir yol olmadığını da görmüş oldum aslında. Çünkü insanlar kafa olarak çoktan hazırlar bence. Talep var ancak arz henüz yaratılmamış. 50 yıl boyunca komünist bir yönetimin yer aldığı ve 1990’lı yıllarda bu yönetim şeklini terk eden bir ülke olarak nakit kullanımı had safhada. Başkent Tiran’da bile kart ile ödeme yapılacak yerleri bulmak inanılmaz zor. Konferansta yer alan ödeme sistemleri yöneticileriyle kısa ancak oldukça verimli konuşmalarımızda da bırakın kredi kartını, banka kartının bile sadece ATM’lerden para çekmek için kullanıldığının ve finansal sistemde herhangi bir ürün veya hizmet ile yer almayan popülasyonun %30’lara yakın olduğunun altını çizdiler. Mikro sigortacılık ve finansman için en büyük bir potansiyel! Bununla birlikte Avrupa Birliği üyeliği için uyumlanma sürecini başlatmış olan ülke yönetimi, yakın zamanda hem bankacılık hem de ödeme sistemleri ile ilgili Avrupa Birliği düzenlemelerini hayata geçirmeyi planlamakta. PSD2 benzeri bir kanunun çıkışının çok yakın olduğunu da sözlerine eklediler.

Ne o kadar zor, Ne o kadar kolay

Konferansta ağırlıklı olarak dijital finans konuştuk ancak benim konuşmamda altını çizdiğim konular tanımlamalardan ziyade işin felsefesiyle ilgiliydi. Dijital finansa evrildiklerinde kendilerini nasıl bir hizmet veya ürün beklediğini sorduklarında cevabım 2019 yılında yazdığım bir yazıdan geldi: ‘Me-Free-Easy’; yani özelleştirilebilir, kesinlikle bedava ulaşabilecekleri ve anlamak için kimseye ihtiyaç duymayacakları ürünlerle şekillenen bir müşteri deneyimi. Ancak en önemlisi buna kesinlikle hazır olduklarını da sözlerime ekledim. Düzenleyici kurum tarafına ait soru işaretlerinde de haklıydılar. Çünkü komünist dönemin endişeleri ve ‘acaba geri döner mi?’ korkusu halen devam etmekte. Almanya ve İtalya’daki deneyimlerimi anlatmakla birlikte daha çok ve gururla Türkiye’de regülatif yapının nasıl yönetildiğinden bahsettim. Yakın zamanda Ömer Aras’ın ‘Deneyimler’ kitabında da okuduğum ve benim de uzun zamandır benimsediğim bir ilke: Rakiplere göre strateji geliştirilmez, sadece performans değerlendirme gerçekleştirilir. Sektör, düzenleyici kurum veya kritik başka bir sektör bileşeni için stratejinin kesinlikle farklı dinamiklere sahip bir yapıyla kıyaslama yoluyla belirlenmemesi gerektiğini düşünürüm. Metrikler olabilir ancak kesinlikle yeniden yorumlanmalıdır. Konuşmamda bunun altını birkaç kez çizdim. İki günde özümseyebildiğim kadarıyla Arnavutluk finansal piyasalarında bir dijital dönüşümün nasıl olması gerektiğini kafamdaki bu ilke ile şekillendirerek anlattım. Hızla ilerleyeceklerinden hiç şüphem yok! Ancak o platoya ulaştıktan sonra nasıl devam ederler, işte bundan emin değilim.

#ZeynepStefan, #TFH2022, #AlbanianEconomy, #PaymentSystems, #FinancialDeepening, #MicroInsurace, #FinancialInclusion

 1,666 total views

EIOPA güzellememe kaldığım yerden devam ediyorum. Bir önceki yazımda EIOPA’nın analiz ve gelecek dönem beklentilerini paylaştığı rapordan altının çizilmesi gerektiğini düşündüğüm satır başlarını sizinle paylaşmıştım. Belki de Türkiye sigorta ve reasürans piyasasını en çok ilgilendirecek konuyu ise sona saklamıştım: D.O.R.A.

Şu an değil; Geçmiş veya Gelecek

Risk yöneticisi olarak şu ana değil ya geçmişe ya da geleceğe odaklanırım. Geçmiş bana çalıştığım kurum için net bir çerçeve çizmemde yardım eder, gelecek ise yönetim kurulunun önüne gerçeğe en yakın resmi koymamda ve bu resme göre karar almalarını sağlamamda benimle birliktedir. Şu an yoktur. Çünkü ‘şu an’ risk yönetiminde de yoktur. Karar için ya çok geçtir ya çok erkendir. Dolayısıyla iyi bir risk yöneticisi şu ana en yakın noktada karar alabilecek ferasete sahiptir. İşte D.O.R.A.’da tam bir gelecek şekillendiricisi. Dijitalizasyonla birlikte belki de en çok form değiştiren fonksiyonlardan biri olan risk yönetiminin önündeki yeni gelecek başlığı.

D.O.R.A., yani Digital Operational Resilience Act; tam Türkçe’ye çevirebilir miyim bilmiyorum aslında, dijital ve operasyonel rezilyans diyebiliriz; yukarıda bahsettiğim değişen risk yönetimi dinamiklerinin bir yansıması. Öncü rolünü her zaman takdir ettiğim EIOPA’nın ise herkesin iklim değişikliği ve enflasyonla birlikte artan doğal afet maliyetlerinden yakındığı bir ortamda dikkatleri tekrar dijitalizasyonun dönüştürücü etkilerine çekmesi ise tesadüf değil, ECB’nin (European Central Bank – Avrupa Merkez Bankası) bankalara yönelik operasyonel sağlamlık yönergesinden sonra EIOPA’dan da benzer bir hamle bekliyordum.

Dijital ve Operasyonel Rezilyans

 Öncelikle Ocak 2022’de Avrupa Birliği dijital finans stratejisine giren D.O.R.A., I.C.T. olarak sınıflandırılan bilgi ve iletişim teknolojisi alanındaki risk yönetim faaliyetlerinin iyileştirilmesini hedeflemekte. D.O.R.A. aslında hızla gelişen dijital çağda Avrupa Birliği ülkelerinin rekabet avantajını sağlamlaştırmak ve bölgesel avantajını koruyarak güçlendirmek için gönderilen bir öncü kuvvet. Özellikle artan siber saldırılardan ve kontrol edilemeyen maliyetlerden dolayı dört ana başlık altında gelişim hedefleyen D.O.R.A.; siber/ICT risk yönetimi, saldırı raporlama metodolojisi, rezilyans testleri ve dış hizmet alım faaliyetlerine yönelik önemli yükümlülükler getirileceğinin habercisi. Avrupa’da işler böyle yürür, düzenleyici kurum öncelikle kuyuya atılan taş gibi bir taslak ortaya çıkarır, bu taslak genellikle bir yıla yakın bir periyot içerisinde tartışılır, şekillendirilir ve sonrasında yürürlüğe sokulur. Bu optimum bir yöntem mi? Bence değil, rekabet avantajını kaybetmeye devam eden Kıta Avrupası sigortacılığı da bunun göstergesi. Biraz daha zamanın ruhuna uygun işlemeli diye düşünüyorum, çünkü artık analiz yöntemleri hem karar süreçlerini kısaltıyor hem de bütün Avrupa Birliği düzenleyici kurumları artık saliseler uzaklıkta. Dolayısıyla EIOPA’nın karar süreçlerinde ciddi bir revizyona gitme gerekliliği her geçen gün artmakta.

D.O.R.A.’ya dönersek Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi tarafından uzun zamandır değerlendirilen siber risk ve roketten daha hızlı yükselen etkisi D.O.R.A.’nın uygulama sürecini hızlandıran bir diğer etken olarak öne çıkacaktır. 2022’nin ikinci yarısında uygulama sürecinin başladığı D.O.R.A. için 2024’ün ikinci yarısında tamamlanacak bir süreç öngörülmekte ki ben ilk defa EIOPA’nın açıklanan süreyi kısaltacağını düşünüyorum.

Bütün Yollar Operasyonel Riske Çıkarken

Geçenlerde ünlü bir reasürans şirketinin, hatta benim gözümde en ünlüsünün, operasyonel risk yöneticisiyle yaptığımız konuşmamda belirttiğim gibi artık bütün riskler nihayetinde operasyonel risk başlığı altında toplanacak. Klasik literatürde altı ana başlık altında değerlendirdiğimiz operasyonel risk yönetimini artık alt başlıklar veya yeni ortaya çıkacak risk türleri ile birlikte belki de onlarca kategoride inceliyor olacağız.  

D.O.R.A. analizim henüz bitmedi. Türkiye için izdüşümlerim de izleyen yazımın konusu olacak. Bununla birlikte EIOPA’ya üye olamasak da Avrupa Birliği tarafından oluşturulan kurumları taklit edebiliriz. Örneğin Avrupa Birliği genelinde sistemik riski yöneten European Systemic Risk Board (ESRB) Türkiye’de öncelikle hayata geçirilmesi gereken fonksiyonlardan biri bence. Nasıl kurulabileceğine de bir sonraki yazımda değiniyor olacağım.

#ZeynepStefan, #DORA, #EIOPA, #ESRB, #ICT, #CyberRiskManagement, #ECB, #OpRisk, #AIZA

 1,412 total views