Avrupa Birliği bünyesinde bulunan birçok ülkede bankacılık ve sigortacılık sektörleri tek bir düzenleyici kurum tarafından yönlendirilir. Bağımsız düzenleyici kurumların sağladığı avantaj özellikle finansal zeminin kaygan olduğu dönemlerde önemini bir kez daha gösteriyor.

Düzenleyici kurumlar sektörler için, konumuz itibariyle sigortacılık sektörü için büyük önem taşımakta. Düzenleyici kurumu oluşturan üyeler, yet­ki alanları, denetim teknikleri, faaliyetlerindeki tarafsızlık ve etkinlik, ne kadar bağımsız olabil­dikleri, sahip oldukları sigortacılık tecrübesi gibi kriterler sektörde faaliyet gösteren oyuncular açı­sından karlılıkları, sektöre girmek isteyen oyuncu­lar açısından ise sektörün sağlıklı yapısı hakkında fikir vermekte.

Şeffaflık ve Bağımsızlık

Düzenleyici kurumların sigortacılık sektö­rü için gerçekleştirdikleri faaliyetler hizmet standartlarını korumak, müşteri çıkarlarını korumak, hizmet fiyatını belirlemek, rekabeti kolaylaştırmak, sektörün verimliliğini ve ya­tırım açısından cazibesini arttırmak ve sektör oyuncuları tarafından sunulan hizmetlerin de­vamlılığını sağlamak gibi ana başlıklar altında gruplandırılabilir. Bu faaliyetleri gerçekleşti­rirken kullandıkları enstrümanlar ve bu ens­trümanların ne kadar şeffaf ve adaletli olduğu, düzenleyici kurumun bağımsızlığı, denetim mekanizmasını hangi etkinlik seviyesinde kul­lanabildiği piyasada yer alan veya yer almak is­teyen oyuncular açısından büyük önem taşır. Bu uygulamalar aslında sektörün ne kadar büyüye­bileceğini de belirler. Zira düzenleme ve denet­leme fonksiyonları açısından beklenilen kalite ve şeffalık özelliklerini sağlayamayan düzenle­yici ve denetleyici kurumların olduğu piyasalar uluslararası yatırımcılardan hak ettikleri ilgiyi göremez.

Yatırımcılar piyasa girmek için piyasa yapısının şeklen iyileştirilmesini bekler. Bununla birlikte sadece şekil olarak bağımsız olan veya uygulamaları açısından sektörde yer alan oyuncuların hepsine eşit mesafede olmayan düzenleyici kurumlar düzenleme tuzaklarını (regulatory captures) gündeme getirir. Düzenleme tuzaklarının yer aldığı bir sektör de hiçbir düzen­lemenin yer almadığı bir sektör gibi yatırımcısına gerekli güveni sağlamaz. Düzenleme tuzakları sayesinde sektördeki dengeler, kısa vadeli planlar uğruna, haksız olarak bazı oyuncuların aleyhine, bazı oyuncuların ise lehine olarak değiştirilir. Kısa vadede lehine düzenleme yapılan oyuncu için avantaj sağlansa bile orta ve uzun vadede her iki taraf için de ciddi sorunlar ortaya çıkarır ve en önemlisi tüketici ve yatırımcı gözünde piyasa olan güven zedelenir.

Denetleyici Kurumların Bağımsızlık Kriterleri

İlgili akademik araştırmalar ile desteklenmekle birlikte bir denetleyici kurum, kurumun başkan­lık statüsüne sahip olup olmadığı, yönetim kurulu üyelerinin varlığı ve statüleri, yetkilerinin özel­likleri, organizasyonel yapıları, diğer kurumlarla olan ilişkilerinin yapısı ve siyasi irade ile bağlantı­ları gibi bağımsızlık kriterlerine göre değerlendiri­lir. Avrupa Birliği finansal normları, siyasi etkiden uzak, sektörün düzenlenebilmesi ve denetlenebil­mesi için gerekli bilgi birikimine ve tecrübesine sahip bir düzenleme ve denetleme kurumunun oluşturulmasını mecburi kılar.

Türkiye şartlarında ise kısa vadede tam bağımsız bir model oluşturmanın zorluğu göz önüne alındığın­da, yarı bağımsız bir modelin oluşturulması dahi sektörün ihtiyaç duyduğu sağlam yapıyı meydana getirme açısından önemli bir adım olur. Finansal piyasaların birbirleriyle olan yüksek iletişim ve etkileşimleri de göz önüne alınınca bu kurumun bütün finansal piyasaların düzenleme ve denetleme yetkisini tek elde toplaması etki alanını geniş­letir. Sektörün ihtiyaç duyduğu ivmeyi oluşturur.

Düzenleyici ve denetleyici kurumun bağımsızlığı, hesap verebilirlik özelliğini de beraberinde geti­rir. Hesap soran statüsündeki denetleyici kurum, uygulamalarının doğruluğu hakkında hesap vermeli, uygulamalarının tarafsızlığı ve doğruluğu ise kamu vicdanında ve şirketler nezdinde lekesiz ol­malıdır. Kurumun bütçesi, sektörün ihtiyacı olan etkinliği sağlayabilmeli, yeterli ve kaliteli işgücünü istihdam edebilmelidir. Eğer mevcut ise dağınık ve/veya parçalı karar alma süreçlerinin yarattığı belirsizlik ortamı, kurumun karar alma süreçlerinin detaylı bir şekilde belirlenmesiyle giderilmelidir.

Avrupa Birliği ve Türkiye örnekleri

Düzenleyici kurumların mevcut statülerini, finan­sal piyasalar açısından, Avrupa Birliği ve Türkiye örnekleri üzerinden değerlendirdiğimizde ise Avrupa Birliği üyesi birçok ülkede finansal piya­saların düzenleme ve denetleme kurumlarının tek bir çatı altında toplandığını ve bu kurumun uygula­malarının siyasi otoriteden uzak bir şekilde bütün oyunculara eşit mesafede gerçekleştirilmeye çalı­şıldığını görüyoruz. Bu aşamanın bir sonraki adımı, şu anda üzerinde çalışıldığı üzere, yüksek etkileşim gösteren ülke finansal piyasalarının Avrupa Birliği çatısı altında tek bir düzenleyici kurum tarafından yönetilmesi.

Avrupa Birliği bünyesinde yer alan ülkelerin dü­zenleyici ve denetleyici kurumlarının üstünde yer alacak olan bu kurum, ülke siyasi otoritelerinden bağımsız olarak Avrupa Birliği’ne ihtiyacı olan finansal istikrarı sağlayacak ve Birliğin finansal anlamda mevcudiyetinin mimari olacak.

Bu aşamada en önemli kriter olan siyasi otorite bağlantısının sınırlandırılması ise kurumların görevleri, yetkileri ve sorumlulukları alanında olası karmaşaların önüne geçmeyi ve bütün oyun­culara aynı mesafede durabilmeyi amaçlamakta. Böylelikle değişen siyasi iradenin finansal piyasa­lara etkisi çok az olacak. Sektörün büyümesi ve sağlıklı gelişmesi için gerekli olan bu özellikle­rin önemi, olası finansal sıkıntılarda ve gerçek­leştirilmesi gereken düzenleme ve reformların sağlıklı olarak uygulanmasında bir kez daha öne çıkmakta.

Türkiye finansal piyasaları, düzenleyici kurumla­rın konsolidasyonu açısından alması gereken uzun yolla birlikte, düzenleyici kurumların bağımsızlığı açısından da öncelikle ilerleme kaydetmeli. Sek­törün arzu ettiği uzun ömürlü ve sağlıklı finansal yapılara sahip, düzenleyici kurumlar tarafından eşit mesafede yaklaşılan ve desteklenen şirketlerin varlığı yatırımcılar açısından sektörün cazibesini arttırır. Bu durum, arzu edilen finansal derinliği, ürün çeşitliliğini ve en önemlisi şirketlere ve sek­töre olan güveni beraberinde getirir. Düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsız bir şekilde ge­lişip güçlenmesi müdahaleci iktisadi politikaların önüne geçilmesi için de önemli bir adım olur.

Denetleyici kurumların kaliteli yapısı, sektör için itici bir dinamik olarak sektörün finansal ve insa­ni yapısının kalitesini arttırır ve sektörün kaliteli işgücü tarafından tercih edilmesini sağlar. Türkiye gibi birbiriyle etkileşimi yüksek olan finansal piyasaların tek bir bağımsız kurum ta­rafından düzenlenmesi ve denetlenmesi, ihtiyaç duyulan istikrarlı ve kaliteli yapıyı beraberinde ge­tirir. Bankacılık sektörünün sahip olduğu yüksek ivme sigortacılık sektörü açısından da itici bir güç oluşturarak sektörün hak ettiği derinliğe ve yapıya kavuşmasına yardım edecektir.

#RegulatoryCaptures, #RegulatoryBody, #RegulatoryRisk, #ERM, #ZeynepStefan

 2,963 total views

Sigortacılıkta politik risk, uluslararası faaliyet içerisinde olan şirketlerin faaliyetlerinin yurtdışında iş yaptığı ülke, kendi ülkesi ya da üçüncü bir ülke kaynaklı ve şirketin kontrolünde olmayan nedenlerle engellenmesi ya da zarar görmesi olarak tanımlanır. Savaş, sivil savaş, sabotaj, yıkım, ihracat/ithalat lisansının iptali, sözleşme için devletin onayını alamamak, teçhizata / banka hesabına elkonulması, alıcının özelleştirilmesi/millileştirme, kanunların taraf tutması, hakemlik, hükümet değişikliklikleri, vergi değişiklikleri, yerel kanunların değişmesi, hükümetin, kendi taahhütlerini ihlal etmesi, savaş veya ambargodan kaynaklanan ham madde temini kesintisi gibi vakalar politik riskin gerçekleşmesi dolayısıyla ortaya çıkan sonuçlardan bazıları. Günümüzde politik riskler sigortacılar tarafından ülke seviyesinde veya gerçekleştirilmesi planlanan proje seviyesinde ölçümlenmekte. Riskler bu iki değişkene göre inceleniyor olsa dahi analizin sonunda sonuçlar genellikle ülke bazında elde edilmekte.

Ülkelerin politik risklerinin ölçümünü gerçekleştiren birçok sigorta veya rating değerlendirme şirketleri mevcut. Değerlendirmede genel olarak dört temel faktör grubu dikkate alınıyor. Politik yapı ve kurumların, ülkedeki güç merkezlerinin, ideolojik ve kültürel temellerin ve sistemler arası bürokrasinin değerlendirildiği iç faktörler; dünya üzerindeki diğer güç unsurlarıyla ilişkilerin, bölgesel politik güçlerle ilişkilerin, sınır savaşları ihtimallerinin ve siyasi istikrarsızlık ihtimalinin değerlendirildiği dış faktörler; dış borçların GSMH’ya oranı, borç servisi oranı, likidite fark oranı, dış ödemeler dengesi cari açığının GSMH’ya oranı ve rezervlerin ithalatı karşılama oranının incelendiği finansal faktörler; ihracatın mal yapısı ve ekonomik yapı ve yönetimin incelendiği yapısal ve ekonomik faktörler. Bu faktörlerin ağırlıkları değerendirme kuruluşunun vizyonu ve risk algısına göre değişiklik gösterebiliyor. Dolayısıyla ülkeler değerlendiren kuruma göre farklı sıralamalara sahip olabiliyorlar.

Bu farklılıklara rağmen değerlendirme kuruluşlarının politik riskin yüksek olduğu konusunda görüş birliğine vardıkları ülkeler (yüksek riskten düşük riske göre); Somali, Kongo, Sudan, Myanmar, Afganistan, Irak, Zimbabwe, Kuzey Kore, Pakistan, Rusya ve Orta Afrika Cumhuriyeti. Bu ülkeler yatırım ve ticari faaliyet gerçekleştirmek için riskli bulunmakta ve sigorta şirketlerinin desteğini alamayan firmalar faaliyet alanlarını sınırlandırmak zorunda kalmaktalar. Ancak politik riskin içerisinde yer alan bir unsur olan terör riski günümüzde ön plana çıkarak politik riskle eşdeğer anlam taşımaya başladı.

Öncesinde 11 Eylül’de gerçekleşen, Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon’un hedef alındığı terörist saldırı ve yakın zamanda Paris, Sydney, Kopenhag, Lyon, Tunus ve Kuveyt’de gerçekleşen saldırılar sigortacıları politik riskli ülkelerin yer aldığı listelerin ne derece güvenilir olduğu konusunda yeniden düşünmeye itti. Bu şehirlerin riskli ülkeler listesinde olmaması ancak sigortacıların yüksek maliyetlere katlandıkları saldırılar gerçekleşmesi ülke bazında politik risk değerlendirmesinin aslında çok doğru bir yaklaşım olmayabileceğini, genel olarak politik risk taşımayan bir ülkenin metropollerinin de terör risk değerlendirmesinde yer alması gerektiğini gerçeğini sigortacılara bir kere daha hatırlattı.

Sadece bombalama gibi ilk aşamada terörist faaliyet olarak adlandırılabilecek saldırılar değil, iş gezisinde bulunan uluslararası bir şirketin temsilcisinin öldürülmesi, yaralanması, kaçırılması ve sonrasında fidye istenmesi gibi vakalar da, sigortacılar açısından yüksek tazminatlar ödenmesini gerektiren durumlar ve değişen konjonktürle birlikte önce politik risk sonra da terör riski kapsamına yer almakta. Araştırmalar 2000 yılından günümüze sigortacılar tarafından politik riskin gerçekleşmesi sonucunda yapılan ödemelerin terör bağlantılı ödemeler üzerine yoğunlaştığını gösteriyor. Bu yoğunlaşmanın bir sonucu olarak politik risk artık terör riski olarak tanımlanıyor ve ne yazık ki, sadece genel siyasi durumu sıkıntılı olan ülkeler değil terörist saldırı tehlikesi  taşıyan her bölge riskli olarak değerlendiriliyor.

Politik riskin ve özelinde terör riskinin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan hasarın tazmini yönünde, ülkemizde de önceki dönemlerde farklı amaçlar için kullanılmış, genel bir uygulama söz konusu. Politik risk özelinde terör riski için yakın zamanda İngiltere’de uygulanan bu yöntem Pool Re (teminat havuzu) olarak adlandırılıyor. İngiliz hükümeti tarafından da desteklenen bu fon sigorta ve reasürans şirketlerinin teminat altına alamadığı riskleri güvence altına almakta. Bu riskler eğer Pool Re’nin de fon havuzunun kapasitesini aşıyor ise teminat dışı kalan tutar için Pool Re’ye ek rezervler aktarılmakta yani hasar İngiliz Hükümeti tarafından tazmin edilmekte.

Pool Re teminat havuzu ilk olarak 1990 yılında terörist grupların İngiltere’de gerçekleştirdikleri bombalama olayı sonrasında, sigorta teminatı kapsamında olmayan varlıklar için kullanıldı. 1993 yılında Londra’ya IRA militanları tarafından düzenlenen ve sigorta şirketleri tarafından sağlanan teminatın çok üstünde bir kaybın gerçekleştiği bombalı saldırı da (Bishopsgate saldırısı) Pool Reninsurance Company Limited tarafından tazmin edildi ve toplamda 260 milyon Sterlin hasar ödemesi gerçekleştirildi.

Politik risk kapsamının değiştiğini gören İngiliz sigortacılar, sağlanan teminatı terör riski olarak ayrıştırarak kaçırılma ve fidye isteme vakalarını da fon kapsamına aldı. Böylece terör riskinin politik riskin geniş kapsamından ayrılarak resmi olarak da özelleştini söyleyebiliriz. Benzer bir girişim İngiliz hükümetinin ardından Amerika Birleşik Devletleri’nden de geldi. Amerikan Senatosu, terörizm risk sigortası kanununun (Terrorism Risk Insurance Act – TRIA) geçerlilik süresini 2020 yılına kadar uzattığını açıkladı. Fon havuzu kapsamını ve hükümet desteği oranını ise kaydadeğer bir şekilde arttırdı. Bununla birlikte 11 Eylül olaylarında sonra gerçekleştirilen aksiyonları destekler nitelikte teminatın kapsamı, Amerika Birleşik Devletleri riskli ülkeler listesinde olmamasına rağmen New York, Los Angeles ve Chicago gibi büyük metropolleri içine alacak şekilde genişletildi.

Politik risk kavramının terör riski tanımına evrilmesi biz sigortacılara iki yeni olgu sunuyor. Politik risk gibi genel kapsamlı bir risk, kullanım sıklığı dolayısıyla terör riski veya kapsamındaki frekansı yüksek başka bir riski ifade edecek şekilde yeniden tanımlanabiliyor ve dolayısıyla risk için sağlanan teminat gibi sigorta bünyesindeki diğer unsurlar da değişim yaşabiliyor. Diğer bir olgu ise birbiriyle bağlantısı hergeçen an daha da artan ülkelerle kocaman bir köy haline gelen dünyamızda hazırlanan riskli ülke, kişi veya sektör listeleri çoğu zaman dikkate alınması gereken noktaları gözden kaçırabiliyor. Bu durum sigortacılara kendi öz değerlendirme metodolojilerini yaratmaktan ve hissedarları tarafından onaylanan bu bakış açısını günlük değerlendirmelerine yansıtmaktan başka bir çare bırakmıyor.

#PoliticRisk, #TerrorRisk, #TRIA, #EmergingRiskManagement, #ZeynepStefan

 1,119 total views